Bizans evleri

Bölgesel ev geleneğine sahipti. Osmanlı döneminde olduğu gibi tekil bir Bizans geleneğinden  söz edilememektedir. Genel tarihi bir perspektif içinde ve erken dönemlere ilişkin arkeolojik kanıtlar temelinde bu görüşün doğru olduğu kesindir. Başkent de dahil olmak üzere Bizans konut geleneğine ilişkin bilgilerimiz son derece yetersizdir. Ne arkeolojik kazılardan ne de yazılı kaynaklardan Bizans evlerine ilişkin yeterli bilgiye sahip olamıyoruz.

Kuşkusuz ele geçirilen kentlerin evleri Türkler tarafından kullanılmaktaydı. Bizans Anadolu- sunun hemen tüm kentleri Türk döneminde de varlıklarını sür­dürdüklerine göre bunların yavaş dönüşümü eski Bizans konut geleneklerinin anısını yok etmiş olmalıdır. Yalnızca Kuzey Suri­ye’de, Tchalenko nun çalışmaları aracılığı ile Arap egemenliği öncesi kırsal yerleşim konusunda epeyce bilgiye sahipiz. Tchalenko’nun son derece zengin verili çalışmalarında galerili ev Örnek­leri de bulunmakta dır.

Bizans evleri tipleri

Revaklı avlu evleri ve tek bir oda ile önündeki balkondan oluşan  Bizans evleri başlıca tiplerdir. Yazılı bel­gelerden ve kalan az sayıdaki büyük konaklardan merkezi holün büyük Bizans konutlarının temel bir özelliği olduğu anlaşılmak­tadır. Ona bitişik duran açık galeri bazan in Antis olarak bir ön hol oluşturuyordu, bu da büyük Bizans konutunun tarma ve ha­yat evlerine biçim olarak en yakın olduğu noktadır. Kapalı bir avluya karşı cephe boyunca uzanan galeri Suriyedeki büyük Ro­ma konaklarında (mansion) da görülmektedir. Ancak bütün bu eski örneklerde arka cephe yoktu. Bunlar kutu gibi yapılardı.

Kuzey Suriyedeki bu Örneklerle Batı Anadoluda geç Bizans döne­mi arasındaki ilişkiyi kurmak kolay değildir. Bu gelenek erken îslami konut mimarisinin öncelidir. Emevi halifelerinin çöl saraylarında yerel geleneklerin bu son derece iyi belgelenmiş ve ince­lenmiş gücünü görmekteyiz. Erken İslam mimarisi de geç Roma ve erken Bizans biçim düzenlerinin sürekliliğine işaret eder.
Erken Bizans döneminin Suriyedeki örneklerinde büyük konaklar iç avlular çevresinde planlanır ve iki ya da üç kat olur­lardı. Evlerde sokağa açılan pencereler ve olasılıkla kiremitli çatılar vardı.

Beşinci yüzyılda Roma’da olduğu gibi beş katı bulan evler (apartman) bulunmaktaydı. Bazı büyük kentlerde yedi yada dokuz katlı evlere bile rastlanmaktaydı.

Çok katlı yapı anla­yışının Türk evi geleneği tarafından hiçbir zaman benimsenmediğini biliyoruz.

Yazılı belgelere göre sırası ile moloz taş ve tuğla  duvarlı, ya da sıvalı moloz duvarlı iki ya da üç katlı evlerin dokuzuncu yüzyıldan sonra yaygınlaştıkları anlaşılmakta­dır.

Katlar kornişlerle bölünmüş ve farklı renklerle boyanmak­taydı. Dikdörtgen şeklinde ya da kemerli pencere ve kapıları vardı. Pencerelerin karelere bölünmüş alçı çerçeveleri ve küçük camları bulunmaktaydı. Evlerin çatıları düz yada beşik çatılıydı.

Bizans evlerinde ve manastırlarda çoğunlukla ısıtılmış bir oda vardı. Mutfak ze­min katta olur ve bir ocağı bulunurdu. Evlerde ayrıca ekmek yapmak için bir fırın da olurdu. Büyük evlerde içinde sarnıcı ve kuyusu ile avlu, banyo yada hamamların bulunduğu bahçeler, daha zengin evlerde de özel şapel bulunmaktaydı.

Her evde bir  İkonostasis (genellikle İkonalar ile süslü, Ortodoks dini mimarisinde kendini gösteren ve kilisenin ana bölümü olan naosu din adamlarına ayrılmış bölüm olan  mimari bölme duvar) olurdu.

Taşra evlerinde ahıra da çokça rastlanırdı. Brehier, Teodor Karabaş adlı birine ait evleri anlatan bir bel­geden söz eder. Tek ya da çift katlı altı evi olan Karabaşın bir evinde kuyusu ve su deposu olan bir avlu olduğu, iki evinin aynı avluya baktığı, birinin kubbeli(!) tek katlı ve revaklı olduğu akta­rılır.

Bizans evlerinde bir şarap mahzeni ve bir eşek, araba ve diğer ev hay­vanlarını alabilecek büyüklükte bir avlu vardır, iki katlı evlerde zemin katta servis bölümleri ve hizmetçiler, üst katta da ev sahip­leri bulunuyordu.

Sıradan evlerin planları hakkındaki bilgileri­miz pek az, zamanı bilinen örnekler hemen hemen hiç yoktur Gonstantinopolis’teki Hora manastırına bağışta bulunan Teodoretokites’in on dördüncü yüzyıl sarayında giysilerin bulunduğu duvar nişlerinde dolaplar,; ve büyük sandıklar bulunmaktaydı.
Yemek için farklı biçimlerde masalar ve iskemleler ayrıca yüksel­tilmiş yataklar da vardı. Burada anlatılan mobilyanın Türk evlerinde hiçbir zaman kullanılmadığını dolayısı ile farklı bir yaşam tarzının ifadesi olduğunu söyleyebiliriz.

Türk evleri;

Türk evlerinde odaların yerleşimi ve varlığı farklı kökenlere işaret eder.
Hayatın boyutları ve düzeni de kendine özgü bir gelişme göster­miştir. Yine de on dördüncü yüzyıldan onaltıncı yüzyıla kadar Batı Anadolu daki erken Türk evleri, iç bahçeye bakan tek cephe­leri ile erken Bizans döneminde iki katlı Lübnan galeri evlerine benzemiş ve Ortadoğu da bin yıllık bir mimari geleneği sürdür­müş olmalıdırlar.