Geleneksel Japon Evi’nin temel unsurları

Geleneksel Japon Evi, basit strüktürleri, farklı yapısal bileşenleri ve özgün iç mekân elemanları ile dinamik, zengin ve karakteristik bir mimari tasarıma sahiptir. Geleneksel Japon konut mimarisinin tarihsel gelişim süreci içinde, toplum ve geleneksel konut mimarisi bütünlüğüne dayalı historiyografik kurgu, yerleşik yaşam düzenine geçildiği yerleşim alanlarında inşa edilen ilkel barınaklardan gelişmiş plan kurgusuna sahip konutlara kadar uzanan bir gelişim süreci geçirmiştir.

Uzun bir tarihsel oluşum ve gelişim sürecinden geçmiş; toplumun yaşam biçimi, kültürel değerleri ve inanç sistemleri bütününden oluşan toplumsal dinamikler ile oluşturulan geleneksel konut mimarisi, kültürel mirasın önemli bileşenleri arasında yer almaktadır. Bu bağlamda, geniş bir coğrafyada yayılım gösteren ve yoğun bir tarihi birikimden beslenen, kültürel zenginliğin ürünü olan geleneksel Türk Evi ile Japon Evi, farklı strüktürel özellikleri, özgün yapısal bileşenleri ve iç mekân elemanları ile dinamik, zengin ve karakteristik bir mimari tasarıma sahiptirler.

Geleneksel Japon konutlarında sabit bir mekân kurgusuyla karşılaşılmaktadır. Tarım ürünlerinin işlendiği, depolandığı mekânların bulunduğu, yemeğin pişirildiği ve diğer günlük işlerin yapıldığı “doma” ile oturma, dinlenme, uyuma eylemlerinin gerçekleştiği “ima” geleneksel Japon Evi’nin oluşumunda önemli ölçüde etkili olan ve her kırsal kesim konutunda daima bulunan iki değişmez unsurdur.

Kültürlerden ve onların gelenekleri öğrenmenin heyecan verici yanı, farklılıkların nereden geldiğini keşfetmektir. Dil, yemek, maneviyat ve kültürel üretim, hepsi Batı’da bulabileceğinizden tamamen farklı olmanın bir yolunu gösteriyor. Japon odası veya Tatami odası olarak da bilinen washitsu kültürün, kimliğin ve geleneklerin her yerde nasıl mevcut olduğunun güzel bir yansımasıdır.

Geleneksel Japon Evi’nin Yapısal Özellikleri

Özgün nitelikleri, kültürel zenginlikleri ve tarihsel derinliği ile diğer vernaküler mimarilerden ayrılan geleneksel Japon konut mimarisi, fiziksel ve işlevsel oluşumları, yapısal, mekânsal özellikleri ve estetiksel zenginlikleri ile ön plana çıkmaktadır. Geleneksel Japon Evi’nde uygulanan tasarım yaklaşımları yapı geleneğinin karakteristik özelliklerinin biçimlenmesinde rol oynamaktadır.

Geleneksel Japon konut geleneğinin başlıca özellikleri şöyle sıralanabilir:
• “Yapının, çevre ve bahçesiyle uyuşması
• Yapının cephesinde ‘engawa’ adı verilen üstü saçakla örtülü, yanları açık bir veranda yapılması
• Giriş kapısında ‘genkan’ adı verilen bir antre bulunması
• İç bölmelerin ‘fusuma-shoji’ diye bilinen hafif ahşap bölme ve kapılarla ayrılması
• Odalarla çatı boşluğunun ahşap bir tavan bölmesiyle birbirinden ayrılması
• Odalar arasında gömme dolap ve yerli yüklükler yapılması
• Oturma odasında ‘tokonoma’ adı verilen bir onur ve sanat başköşesi bulunması
• Tokonoma önüne, pencereden doğal ışık alan bir aile (yemek, oturma, çay) masası konması”

Geleneksel Japon Evi’nin İç Unsurları

1 Saobuchi (竿縁) – Tavan Çıtaları
Saobuchi , tavan tahtalarını ( tenjō ita )  destekleyen uzun, dar çıtalardır . Hem yapısal hem de dekoratiftirler. Saobuchi genellikle odanın tokonomanın (dekoratif oyuk)  bulunduğu kenarına paralel olarak hizalanır   ve yaklaşık 30 ila 60 santimetre aralıklarla yerleştirilir.

2 Ranma (欄間) – Vasistas Paneli
Ranma  , kamoi  lentosu ile tavan  arasındaki iç üst duvarda bulunan, ışık ve havalandırma sağlayan dekoratif bir açık paneldir  . Ranma’nın birçok stili vardır  . Kōshi-ranma  basit bir kafes panelden oluşurken  shōji-ranma  açılıp kapatılabilen küçük sürgülü panellerdir. Sukashibori ranma, ranma  çerçevesine uyan oymalı açık panellerdir   .

3 Kamoi (鴨居) – Sürgülü Kapı Lentosu
Kamoi  , kayan fusuma  veya  shōji  kapı panelleri  için açıklıkların üzerindeki lentolardır  . Kayar panellerin sığabileceği girintili raylara sahiptirler. Mume-kamoi,  içinde iz olmayan lentolardır. Duvarın herhangi bir kapı açıklığı olmayan bölümlerine,   odanın etrafındaki  kamoi kirişlerinin hattını devam ettirmek için tsuke-kamoi adı verilen dekoratif yatay ahşaplar  eklenir  .

4 Shiki-i (敷居) – Kapı Eşiği, Eşik 
Shiki  -i,  kapı açıklığının altındaki yatay ahşap eşiktir. Şiki-i  aynı zamanda bir kapının veya girişin eşiği üzerine yerleştirilen ve iç mekanı dışarıdan ayıran ahşap kirişe de verilen isimdir. Japonca ” shiki-i ga takai ” (kelimenin tam anlamıyla “eşik yüksektir”) ifadesi, birine yaklaşırken oluşan psikolojik engeli veya tuhaflık duygusunu ifade eden bir metafordur.

5 Fusuma (襖) – Kayar Bölme Kapı）
Fusuma, Japon tarzı odaları ( washitsu )  bölmek için kullanılan opak sürgülü panellerdir . Fusuma,  her iki tarafı ağır kağıt veya kumaşla kaplanmış ahşap bir çerçeveden oluşur. Panelin dış kenarları çevresinde lake ahşaptan bir çerçeve bulunur. Fusuma terimi  , fusu-ma’yı veya uyku alanını bölmek için kullanılan opak paneller  olan fusuma shōji’den  türemiştir  . Fusuma aynı zamanda karakami-shōji veya sadece  karakami  olarak da bilinebilir  .

6 Shōji (障子) – Yarı Saydam Kayar kapı
Shōji,  kapı ve pencere açıklıklarını kaplayan, ışığın geçmesine izin verirken mahremiyet sunan yarı saydam sürgülü panellerdir. Bir tarafı gerilmiş shōji kağıdıyla kaplanmış ahşap bir kafes çerçeveden oluşurlar   . Dış tarafı camlı kayar panellere ve   alttan yukarı kaydırılabilen  shōji panellerine yukimi-shōji  (kar gören shōji) adı verilir.

7 Tokonoma (床の間) – Dekoratif alan）
Tokonoma  girintisi ,  Japon tarzı bir evin resepsiyon odasına özgü dekoratif bir unsurdur. Odanın bir duvarına gömülü ve zemin seviyesinden biraz yüksekte olan bu bölüm, duvar süslerini ve  ikebana  çiçek aranjmanlarını sergilemek için kullanılıyor.Japon tarzı bir resepsiyon odasında, sanatsal beğeni için öğelerin sergilendiği gömme bir alandır.Tokonoma,  Muromachi  Dönemi’nde (1336 – 1573) ortaya çıkmıştır; bu dönemde evin efendisi, tebaasını kabul ederken odanın yükseltilmiş zeminli ayrı bir bölümünde otururdu. Bu yükseltilmiş zemin alanına toko adı verildi  .

8 Kokabe (小壁) – Lento Üstü Duvarlar
Kokabe  ,  tavandan kısmen aşağıya doğru uzanan ve yaklaşık baş hizasında duran dar, yatay bir duvar bölümüdür. Tokonoma  girintisini odanın geri kalanından  ayıran kısmi duvar bölümü  kokabedir . Tokonoma’nın  önündeki  kokabenin tabanındaki ahşap ara parçaya  otoshigake  adı verilir  . Lentolar ile tavan arasında kalan kısa duvar bölümlerine de  kokabe denir . Kokabe’nin bir diğer adı ise  sagari-kabe veya “asılı duvar”   dır  .

9 Tokobashira (床柱) – ​​Oyuk Sütunu
Tokobashira, tokonoma oyuğunun  her iki yanında bulunan süs direkleridir   . Tokobashira  genellikle kare şeklindedir ancak yuvarlak direkler, köşelerinde ağaç kabuğu bırakılan yarı kare direkler ve kenarları yivli direkler kullanılarak görsel ilgi eklenebilir.

10 Toko-gamachi (床框) – Kaplama tahtası
Toko  -gamachi, tokonoma  oyuğunun yükseltilmiş zemin bölümünün önünü kaplamak için kullanılan yatay bir dekoratif tahtadır   . Toko-gamachi  genellikle lakedir ve değerli ahşaplar sıklıkla bir tasarım özelliği olarak kullanılır. Geleneksel Japon evlerinde zemin seviyesinde küçük değişiklikler yaygındır ve  kamachi  , bu seviyelerin değiştiği zemin yapı kerestelerinin uçlarını kaplamak için kaplama olarak kullanılan ahşap levhalara verilen isimdir.

11 Nageshi (長押) – Bağlantı kirişleri
Nageshi,  bir duvarın direkleri arasında, baş yüksekliğinin hemen üzerinde uzanan kirişlerdir. Geçmişte binayı güçlendirmek için bağ görevi görüyorlardı ancak günümüzde çoğunlukla süs amaçlı kullanılıyorlar.

12 Tenbukuro (天袋) – Tepegöz Dolap
Tenbukuro  , genellikle chigaidana’nın  veya  oshiire dolabının  üzerinde bulunan, iki veya dört sürgülü kapısı olan bir tavan dolabıdır   . Bazen chigaidana’nın altında zemin seviyesinde bulunan benzer bir dolaba  jibukuro denir  .

13 Chigaidana (違い棚) – Kademeli Raflar）Chigaidana,  tokonoma oyuğunun  yanındaki girintiye yerleştirilmiş bir dizi dekoratif kademeli raftır   . Chigai-dana, kısmen ince bir direk ile desteklenen, farklı seviyelerde birbirine bitişik olarak yerleştirilmiş iki veya üç raftan oluşur.

14 Tsuke-shōin (付書院) – Yazı Tezgahı
Tsuke  -shōin, genellikle tokonoma  yakınındaki bir pencerenin altında bulunan bir banktır  . Bazen  idashifu-tsukue olarak da adlandırılan tsuke-shōin ,   bir zamanlar çalışma veya kütüphane alanı olarak kullanılıyordu.

wa-shitsu’da hem mobilyalar hem de dekorasyonlar minimumda tutulur . İkebana çiçek sergileri, bonsai ağaçları veya kakejiku asılı parşömenleri gibi sanatsal öğeler genellikle tokonoma adı verilen köşe oyuğuna yerleştirilir . Tokonomalar duvara gömülüdür ve bir tarafında tokobashira adı verilen ahşap bir sütun vardır. Tokobashira genellikle kabuğu çıkarılmış ancak doğal şekli bozulmamış, oldukça cilalanmış bir ağaç gövdesidir ve bu resmi alana duyusal bir unsur katar.

Tuhaf bir şekilde, bir Japon evini ziyaret eden bir misafirin oturabileceği geleneksel yer, sırtı tokonoma dönük olanıdır. Bunun nedeni, ev sahibinin kendi gösterisi konusunda alçakgönüllü olması ve bunu çok açık bir şekilde göstermemesi gerektiğidir.

Geleneksel Japon odasının her yerinde toprak duvarların yumuşak renkleri , kağıt paravanlar ve bambu veya ahşap yüzeyler bulunur. Aydınlatma da genellikle hafiftir ve kağıt kaplı andon lambaları veya katō adı verilen seramik fenerlerle sağlanır . Genel etki rahatlatıcı, huzurlu ve sakindir.

Tabii günümüzde bu durum biraz değişti. Çoğu ev, mekanları belirli bir işleve atamanın Batı tarzı yöntemini benimsemiştir. Ayrıca artık washitsu’da bir TV de bulabilirsiniz. Veya oyuncaklar, kitaplar, hatta bir sanat stüdyosu. Ancak mekana farklı bir kimlik kazandıran yukarıda adı geçen unsurların çoğu varlığını sürdürüyor. Sıcak bir kotatsu etrafında toplanma, sevdiklerinizle aynı alanı paylaşma, dua etme veya bu değerli odada sadece sessiz vakit geçirme geleneği hala devam ediyor.